پسته یکی از مغذی‌ترین و پرطرفدارترین خشکبار جهان و به ویژه در ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته شناخته می‌شود.
این محصول دارای خواص تغذیه‌ای، دارویی و اقتصادی بسیار بالاست و انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در این مقاله به بررسی کامل پسته، تاریخچه، انواع، نحوه کشت و خواص آن می‌پردازیم.
پسته چیست؟
پسته میوه‌ای است که از درختچه‌ای به نام Pistacia vera به دست می‌آید و متعلق به خانواده سماقیان (Anacardiaceae) است. درختچه پسته معمولاً ۵ تا ۱۰ متر ارتفاع دارد و برگ‌های آن مرکب، متناوب و شانه‌ای است. پسته‌ها به صورت دانه‌هایی درون پوست سخت رشد می‌کنند که خوراکی بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع پسته
۱. انواع پسته ایرانی
ایران با داشتن شرایط اقلیمی مناسب، از گسترده‌ترین تولیدکنندگان پسته در جهان است. انواع معروف پسته ایرانی عبارتند از:
- پسته احمد آقایی
- دانه‌های بلند، کشیده و پوست روشن
- مغز سبز روشن با طعمی ملایم و درصد خندان بودن بالا
- مناسب برای مصرف تازه‌خوری و صادرات
- پسته اکبری
- بزرگترین نوع پسته ایران با دانه‌های بسیار بلند و پوست نازک
- طعم عالی و ظاهر لوکس
- صادر شده به بازارهای لوکس و هدیه
- پسته کله قوچی
- دانه‌ای درشت و گرد، پوست خندان
- طعمی لذیذ، مغزی سبز تا زرد
- مصرف داخلی و صادرات
- پسته فندقی
- دانه‌های کوچک، شکل گرد و پوست سخت
- مناسب برای فرآوری مثل بستنی و شیرینی
- قیمت مقرون‌به‌صرفه و صادراتی
- پسته بادامی
- دانه‌های کشیده و نازک شبیه بادام
- طعم خوب و رنگ سبز مغز
- مناسب تازه‌خوری و فرآوری
۲. انواع پسته آمریکایی
- پسته کرمان (Kerman): اصلی‌ترین رقم در آمریکا با دانه‌های بزرگ و کشیده، منشاء ایرانی-کالیفرنیایی
- پسته پیترز (Peters): عمدتاً گرده‌دهنده برای رقم کرمان
- گلدن هیلز (Golden Hills) و لاست هیلز (Lost Hills): ارقام با عملکرد و مقاومت بهتر
۳. انواع پسته ترکیه
- پسته عنتاب (Antep): دانه کوچک و پوست سخت با طعم منحصر به فرد، مصرف در شیرینی‌های سنتی مثل باقلوا
- پسته سیورت (Siirt): دانه‌های بزرگ‌تر، پوست نازک و خندان، مصرف تازه و فرآوری
۴. سایر انواع
- پسته استرالیا (Sirora)
- پسته افغانستان، سوریه، چین و کشورهای دیگر با انواع محلی یا وارداتی
تاریخچه پسته
پسته سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و نخستین شواهد کشت آن به حدود ۳۰۰۰ سال پیش در ایران و آسیای غربی بازمی‌گردد. این خشکبار از ایران و سوریه به اروپا، چین و دیگر نقاط جهان توسط جاده ابریشم و فاتحان گسترش یافت. در دوران معاصر ایران، آمریکا (به ویژه کالیفرنیا)، ترکیه و استرالیا از بزرگترین تولیدکنندگان پسته هستند.
شرایط کشت پسته
- اقلیم: مناطق خشک و نیمه‌خشک با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد
- خاک: خاک لومی شنی با زهکشی خوب و pH بین ۷ تا ۸
- آبیاری: مقاوم نسبت به خشکی، ولی آبیاری منظم بهره‌وری را افزایش می‌دهد
- مراحل کاشت: انتخاب نهال سالم، فواصل کاشت ۶ تا ۸ متر، هرس منظم و کنترل آفات
خواص تغذیه‌ای پسته
- منبع غنی پروتئین و اسیدهای آمینه ضروری
- دارای چربی‌های غیراشباع سالم (اسید اولئیک و لینولئیک)
- سرشار از ویتامین‌ها (مخصوصاً ویتامین E و B6) و مواد معدنی (پتاسیم، منیزیم، فسفر)
- وجود آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند لوتئین و زآگزانتین برای سلامت چشم
- کمک به سلامت قلب، کنترل وزن، تقویت سیستم ایمنی و خواص ضدالتهابی
- تقویت مو، پوست و جلوگیری از پیری سلول‌ها
کاربردهای پسته
- مصرف تازه به عنوان میان‌وعده
- کاربرد گسترده در شیرینی‌پزی و دسرها (باقلوا، گز، حلوا، بستنی و کیک)
- استفاده در غذاهای سنتی مثل انواع خورشت و پلو
- تولید روغن پسته برای مصرف خوراکی و آرایشی
- صنایع آرایشی با کاربرد در کرم‌ها و شامپوهای تقویتی
- استفاده در طب سنتی برای افزایش انرژی و تقویت قوای جنسی
تشخیص پسته مرغوب
- رنگ یکنواخت پوسته استخوانی بدون لکه یا شکستگی
- درصد خندان بودن مناسب (نه خیلی باز، نه کاملاً بسته)
- رنگ مغز سبز تا زرد، هرچه سبزتر بهتر
- طعم شیرین و عطر خوش
- بافت ترد و کمی آبدار
- بوی تازگی و عدم وجود بوی کهنگی یا کپک
تفاوت‌های پسته ایرانی و آمریکایی
| ویژگی | پسته ایرانی | پسته آمریکایی |
| شکل و اندازه | بلند و باریک | کوتاه‌تر و گردتر |
| طعم | ملایم‌تر و شیرین‌تر | ته مزه خشک‌تر و تلخ‌تر |
| چربی | بیشتر | کمتر، بافت خشک‌تر |
| نسبت مغز به پوست | بیشتر | کمتر |
چه نوع پسته هایی در زرین خوشه تولید میشن؟
شرکت زرین خوشه انواع متنوع پسته از جمله آکبری، احمد آقایی، بادامی و دیگر گونه‌های محبوب ایرانی را تولید می‌کند که هر کدام ویژگی‌های ظاهری و مزه خاص خود را دارند و در دسته‌بندی‌های کلی پسته‌های بادامی (کشیده) و فندقی (گرد) قرار می‌گیرند.
دسته‌بندی کلی پسته‌های ایرانی
پسته‌ها به دو دسته اصلی از نظر شکل ظاهری تقسیم می‌شوند:
- پسته بادامی: شکل کشیده و بادامی دارد، معمولاً مناسب پذیرایی مجلسی و صادرات.
- پسته فندقی (اوحدی): به شکل گرد و معمولاً کوچکتر، در بازار داخلی و صادراتی پرطرفدار است.
پسته‌های معروف زرین خوشه
- پسته اکبری
از معروف‌ترین و لوکس‌ترین انواع پسته است. دارای شکل بادامی کشیده، اندازه بزرگ و پوست استخوانی کرم تیره می‌باشد. رنگ مغز آن بنفش متمایل به قهوه‌ای بوده و طعمی خوشمزه دارد. این نوع بیشتر در رفسنجان، سیرجان و انار تولید می‌شود و صادرات گسترده‌ای دارد. - پسته احمد آقایی
نوعی از پسته بادامی با اندازه متوسط تا درشت و پوست سفید روشن است. مغز آن با پوشش قرمز یا ارغوانی رنگ می‌باشد و به دلیل طعم مطلوب و ظاهر زیبا، برای آجیل مجلسی محبوب است. این رقم دیررس بوده و برداشت آن معمولاً در شهریور ماه انجام می‌شود. - پسته بادامی
به طور کلی به همه پسته‌هایی گفته می‌شود که شکل کشیده و شبیه بادام دارند. این دسته شامل انواعی چون بادامی زرند، شاه پسند دامغان، خنجری دامغان و غیره است. پسته‌های بادامی معمولاً زودرس بوده و در اوایل مرداد برداشت می‌شوند. - دیگر ارقام در زرین خوشه
علاوه بر پسته‌های اصلی، برخی نمونه‌های محلی و کمتر شناخته‌شده نیز ممکن است تولید شوند مانند کله قوچی (درشت و فندقی شکل)، فندقی (اوحدی)، نوق، زرندی، قزوینی، خنجری، شاه پسند، و سایر انواع بومی.
ویژگی‌های کلی محصولات زرین خوشه
- تنوع و کیفیت بالای محصول در قالب پسته بادامی و فندقی
- تمرکز روی پسته‌های مرغوب و صادراتی با ظاهری مناسب و طعمی دلپذیر
- برداشت و تولید اصولی مطابق با مناطق معتبر کشاورزی ایران مانند رفسنجان، کرمان، دامغان و سیرجان
اگرچه ذکر نام “کلیک‌پ” به طور مشخص در منابع نیامده است، احتمالا مربوط به یکی از گونه‌ها یا نام تجاری محلی/انحصاری زرین خوشه است که در دسته پسته‌های فوق قرار دارد.
پس
زرین خوشه انواع پسته معروف و اقتصادی ایران از جمله آکبری، احمد آقایی، بادامی و برخی نمونه‌های محلی را تولید می‌کند که در بازار داخلی و صادراتی دارای محبوبیت زیادی هستند. این پسته‌ها در دو دسته کلی بادامی (کشیده) و فندقی (گرد) جای دارند و از تولیدات استاندارد شرایط اقلیمی پسته‌خیز ایران بهره می‌برند
نتیجه‌گیری
پسته علاوه بر داشتن تاریخچه‌ای غنی و تنوع بسیار، از نظر تغذیه‌ای، اقتصادی و کاربردهای مختلف بسیار مهم است. شناخت انواع مختلف پسته، تفاوت‌های آن‌ها و خواص آن‌ها کمک می‌کند تا بتوان بهترین انتخاب را برای مصارف مختلف داشت. ایران به عنوان مهد و بزرگترین صادرکننده، نقشی حیاتی در صنعت پسته جهان دارد و این محصول به عنوان “طلای سبز” شناخته می‌شود.